PANDEMİNİN EKONOMİYE ETKİLERİ VE HUKUKSAL OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİNDE HUKUKİ OLARAK ETKİSİ

Aykut Can Uğur

Özet

Bu makalenin amacı , pandemi konusunu kavramsal olarak tanımlarken ekonomik olarak etkilerinin görülmesi üzerine geçmişten bu yana insanlık tarihi boyunca pandemik olarak dönemler geçirmiş olmasını görmekteyiz. Dünyada pandemi dönemlerinde yaşamış olduğumuz durumlar içerisinde pandemi süreçleri içerisinde sağlık problemlerinin çok ciddi şekillerde olması sebebiyle hastanelerin kapasitelerinin yetmemesi, ölümlerin pandemi sonucunda kişilerin pandemi konusu hastalığın insanlığın hizmetine sunulmuş olan bilim insanlarının sağlık alanında yapmış olduğu çalışmalar sayesinde ilaçların bulunması, aşıların bulunması şeklinde çareler üretilmiş olduğu ortaya çıkmaktadır. Pandemi, buluşların oluşmasından sonra insanlığa hizmet edilmesi gerçekten de bilim insanlarının çalışmaları neticesinde çıkan sonuçlara göre hareket edilmesinin aslında önemi ortaya çıkmaktadır. Çalışma amacımız açısından pandemi kavramını ele alınacaktır. Pandemi kavramı içerisinde yaşanmış olan ekonomik durumlara bakış açısı olarak ekonominin bu süreçler içerisinde nasıl, ne gibi etkilendiği ve çözüm yolları açısından olaylarla nasıl bir mücadele edilmesinin anlatılması için konuya bakış açımızı oluşturacağız.

Anahtar Kelimeler : Pandemi, ekonomi, sağlık,

EFFECTS OF THE PANDEMIC ON THE ECONOMY

Abstract

The purpose of this article is to define the pandemic conceptually, while defining the pandemic conceptually, we see that it has had pandemic periods throughout the history of mankind since the past on seeing its economic effects. In the situations we have experienced in the pandemic periods in the world, it is revealed that remedies have been produced in the form of finding medicines and finding vaccines thanks to the studies carried out by scientists in the field of health, which have been put into the service of humanity as a result of the pandemic, due to the fact that the health problems are very serious during the pandemic processes. Pandemic, serving humanity after the formation of inventions is indeed the importance of acting according to the results of the work of scientists. For the purpose of our study, the concept of pandemic will be discussed. As a perspective on the economic situations experienced within the concept of pandemic, we will create our perspective on the subject in order to explain how and how the economy is affected in these processes and how to combat the events in terms of solutions.

Keywords: pandemic, economy, health

1. Giriş

Pandemi, küresel salgın demektir (https://sozluk.gov.tr/).

Küresel salgın hastalıklar içerisinde Covid-19 pandemisinin etkilerinin uzun ömürlü görülmesinin ardından dünyadaki 213 ülkeyi etkisi altına almıştır. Bütün dünyada etkili olması sebebiyle çok fazla insanların vefat etmesi ve bu sayının beş milyon olarak hastalık sonucunda covid-19 bulaşan hasta sayısının üç yüz otuz bin olarak geçmektedir (Worldometers, 2020).

Küresel salgınlar yüksek miktarlarda çok yayılım gösteren yaygın bir şekilde ilerleyecek şekilde bir an önce vefatların çok fazla olması sebebiyle birçok alanlarda toplumsal, siyasal ve finans gibi sektörel bazda bakıldığında çok değerli sorunlar olarak ortaya çıkmaktadır (Madhav ve diğerleri, 2018: 317).

Eski Çağlardan beri olan küresel salgınlar içerisindeki durumlara bakıldığında, küresel sistemimiz olan yaşadığımız bütün yer küre boyunca küresel salgınların olduğunu bilmekteyiz. Yer küre içerisinde korona virüsün bir türü olan virüsün milletlerin sıhhati için kişilerin üzerinde baskılanması sonucu ile oluşması sebebiyle birden fazla durumların da ayrıca oluştuğunu gözlemlediğimiz çok geniş etkileri olarak hareket edilmesinin durumlar içerisinde bakılarak gözlemleme ihtimalini bulunduğunu görmekteyiz (Ferguson ve diğerleri, 2020).

Dünya yüzeyi içerisinde en fazla ve çok vefat oranı içerinde küresel salgınların içerisinde İspanya içerisinde 1918 yılları itibariyle ortaya konulmuş olan küresel salgınların içerisindeki salgınlarında bir numaralı hastalık oranıyla gerçekleşmektedir. Korona virüs içerisinde bir alt kolu olarak görebileceğimiz küresel salgının gerçekten de ağır sonuçları olması sebebiyle çok çeşitli ihtimaller neticesinde olaylara bakıldığında ortaya çıkmakta olan durumların aslında bilimsel olarak işlenmiş bulunan vefat sayıları , entübe edilmiş hastalık derecesindeki diğer sayılar açısından olaylara bakıldığında durumların gerçekten çokta iyi olmadığını görmekteyiz. Korona virüs açısından salgın içerisinde bu kadar fazla gerçekleşmiş olacak ki gelmiş geçmiş en büyük ikinci sıradaki küresel salgın olarak bilimsel kaynakların içerisinde bilinen durumlar içerisinde olayların oluş şekli ve gelişmesi itibariyle ortaya çıkmaktadır (Ferguson ve diğerleri, 2020).

1. Kavramsal Açıdan Pandemi

Hacımustafaoğlu’na göre, Pandemi, kelimesine bakıldığında aslında hastalıkların başında olan ve salgın kelimesi olarak olaylara bakıldığında çok fazla yer küre içerisinde inceleme alanı olarak bulması sebebiyle çok geniş yayılmış olan epidemi kelimesi içerisinden ortaya çıkmaktadır. (Hacımustafaoğlu, 172-173).

Aslında öncesinde ilk ele almamız gereken durumun salgın kelimesi olan tanımından yola çıkarsak bir bulaşıcı bir hastalığın kısmi bir sosyal çevre içerisinde, daha büyük boyutlu bir yer içerisinde ya da dengeli bir sıklıktan daha fazla bir şekilde görülme ihtimali doğmaktadır (Hacımustafaoğlu, 172-173).

Endemik: Birtakım hastalıklar belirli topluluklarda belirli normal seyirde ilerlemiş bir şekilde görülebilir.

Hiper Endemik: Birtakım hastalıklar belirli topluluklarda belirli normal seyir sıklığının üzerinde ilerlemiş bir şekilde görülebilir (Hacımustafaoğlu, 172-173).

1. Ekonomik Açıdan Pandemi

Pandemi, küresel salgın olarak dilimize geçmiş bir kelimedir (https://sozluk.gov.tr/).

Yer küre içerisindeki Asya kıtasındaki ülkeler içerisinde en çok etkilenen ülkelerin başında gelen Çin ülkesi içerisinde finans sektörünün çok fazla etkilenmesi sebebiyle birçok problemlerin oluşması sonucunda etkilerini görmekteyiz. Bu etkilerin başında fabrikaların çalışmasına engel olacak şekilde neredeyse durma noktasına gelmesi, yeryüzündeki global çaptaki birtakım faaliyetlerin artık hiç çalışmaması ve ilerlememesi, (McKibbin ve Fernando, 2020).

Eskiden beri küresel salgınların içerisinde birtakım neden sonuç içerisinde hareketlerinin değerlendirilmesi ve özellikle içerisindeki ekonominin bağlamında hususların ana sebeplerine bakıldığında vefatların ne sıklıkta olduğu ve küresel salgın sonucunda entübe olarak yaşamına son verilen kişilerin ne sıklıkta olduğunu bilimsel şekiller sonucunda durumlarına bakılmaktadır (Fernandes, 2020).

Küresel salgının içerisinde gelişen durumlar sonucunda birtakım gelişmelere bakıldığında gerçekten aslında Hukuk ile alakalı olarak ta küresel salgın sonucunda aslında hukuki bilgiler ışığında da hareket edilecek olursak hukuk sistemlerin etkisinde göz ardı etmemek gerekir.

1. Pandemi Sonucunda Hukuki Olarak Mobbing Kavramı

Mobbing kavramı ilk olarak kuşların durumu gözlenerek ortaya çıkan değerli bir kavramdır. Avusturyalı bir etoloji uzmanı Konrad Lorenz adlı isimli kişi olarak kuşları gözlemleyerek dışlamalara maruz kalan diğer hayvanlarında incelenmesiyle ortaya konarak inceleme alanı içerisinden bakıldığında mobbing kavramı gerçekten de yeni bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. İş yerinde psikolojik tacize uğrama demektir ayrıca iş yerinde dışlama olarakta tarif edebileceğimiz mobbing kavramı genel olarakta 1980li yıllar başlarından itibaren gelişmeye başlamaktadır (Mercanlıoğlu, 2010:38).

İsveçli endüstri psikoloğu olarak Peter Paul Heinemann sınıf içerisindeki çocukların yapmış olduğu birtakım davranışları incelerken , çocuklardan bir kısmının bir çocuğu yönelik olarak tahrip edici davranışı olarak tanımlarken, bu kavram Lorenz’den niyaz alınmıştır (Mercanlıoğlu, 2010:38).

Çalışma Psikoloğu olarak Heinz Leymann tarafından iş yerlerinde aynı davranışları tanımlamak için 1980’li yılların en başından itibaren devam eden çalışmaların olduğunu görmekteyiz ayrıca 1980’li yılların sonrasında da özellikle Kuzey Avrupa ülkeleri en başta olmak üzere birçok gelişmiş ülke içerisinde de deneysel ve teorik çalışmalar yapılmasına rağmen çalışmalar devam etmektedir (Mercanlıoğlu, 2010:38).

1. Kavramsal Açıdan Mobbing

Leymann’a göre, Mobbing, bir veya birkaç kişinin, savunmasız pozisyondaki bir kişiye yönelik sistematik bir şekilde uyguladıkları düşmanca ve etik olmayan davranışları içermektedir. (Mercanlıoğlu, 2010:38).

Mobbing davranışlarının oluşabilmesi için belirli süreler ve sıklık dereceleri vardır. Bunlar içinde Leymann hareketlerin içerisinde oluşabilmesi için istatiksel olarak tanımlarsak haftada bir olacak sıklıkta ve uzun bir süre içerisinde devam etmesi istatistiksel süreç tanımlarsak 6 ay olarak devam etmesi gerekmektedir. (Leymann, 1996:168).

Mobbing tanımsal kavramlarına bakacak olursak psikolojik şiddet, bakı, kuşatma, taciz,  rahatsız etme veya sıkıntı verme, özellikle hiyerarşik olarak yapılanmış gruplarda ve kontrolün zayıf olduğu topluluklarda, gücü elinde bulunduran kişinin ya da grubun,  diğerlerine psikolojik yollardan, uzun süreli sistematik baskı uygulaması olarak tanımlanır. (Bilka, 2009:1).

Davenport ve arkadaşlarına göre duygusal bir saldırı olan mobbing; şahsın diğer kişileri kendi rızaları ile veya yazılı rızaları başka bir kişiye karşı etrafında toplaması ve sürekli kötü niyetli hareketlerde bulunma, ima, alay ve karşısındakinin toplumsal itibarını düşürme gibi yollarla, saldırgan bir ortam yaratarak, söz konusu kişiyi işten çıkarmaya zorlamadır. (Yılmaz, 2008:335).

(WHO) Dünya Sağlık Örgütü ise, mobbingi kişi veya gruplara karşı güç kullanarak,  onların fiziksel, ruhsal, ahlaki ve sosyal gelişimlerine zarar veren tutum ve davranışlar olarak tanımlar. (Akgeyik vd. , 2009:96).

Mobbing kavramı karşımıza iki şekilde ortaya çıkmaktadır; Dikey Mobbing ve Yatay Mobbing şeklinde ortaya çıkmaktadır (Mimaroğlu-Özgen, 2008:206).

Dikey Mobbing, İş yerlerinde üstün asta ya da astın üste uygulamış olduğu kötü davranışlar, dışlama hareketleri, psikolojik taciz şeklindeki hareketlerine diyoruz. En belirgin mobbing tarzı bu tarz mobbing olarak ele alabiliriz (Mimaroğlu-Özgen, 2008:206-207).

Yatay Mobbing, İş yerlerinde eşit şekillerde çalışan iş yapan kişilerin kötü davranışlar, dışlama hareketleri, psikolojik taciz şeklindeki hareketlerine diyoruz (Mimaroğlu-Özgen, 2008:206-207).

Leymann, mobbing hareketlerinin tipolojisini, mağdurun etkilenmesi bakımından 5 kategoride tanımlayarak ortaya koymaktadır (Leymann, 1996:170).

Birinci Kategori: İletişime yönelik saldırılar:

(Kişinin çevresiyle iletişimini sınırlamaya yönelik davranışlar, sürekli sözünün kesilmesi, yüksek sesle azarlanması, karar süreçlerinin dışında tutulması, sözel saldırı ve tehdit alması).

İkinci Kategori: Sosyal ilişkilere yönelik saldırılar:

(İş arkadaşlarının veya amirlerinin mağdurla konuşmaması, yokmuş gibi davranmaları, odasının diğerlerinden izole bir yere taşınması).

Üçüncü Kategori: Kişisel imajına yönelik saldırılar:

(Mağdurun hakkında söylentiler yayılması, bir özrüyle alay edilmesi, konuşmasıyla, yürüyüşüyle, etnik kökeniyle ilgili alaycı espriler yapılması, isim takılması).

Dördüncü Kategori : Mesleki kariyerine yönelik saldırılar:

(Mağdura ya hiç iş verilmemesi ya da kapasitesinin altında veya çok anlamsız işlerin verilmesi)

Beşinci Kategori: Sağlığına yönelik saldırılar: 

(Mağdurun, tehlikeli, ağır ve zor işler yapmaya zorlanması, şiddet hatta doğrudan cinsel taciz uygulanması) (Leymann, 1996:170).

Mobbing ’in ortaya çıkmasında birçok nedeni vardır. Örneğin ;

Mobbing uygulayan kişinin kıskanç, iki yüzlü, narsist, nevrotik, aşırı kontrolcü, toleranssız, başkalarının güç duruma düşmesinden keyif alan, kötü niyetli, agresif, obsesif , ön yargılı kişiler olması (Mercanlıoğlu, 2010:40).

Mağdurun yaratıcı, yenilikçi, bağımsız, entelektüel, üstün meziyetli, başarıya yönelik, iyi niyetli, sevimli, kuruma ve işe bağlı kişiler olması (Mercanlıoğlu, 2010:40).

Topluluklarda kurumsal kültürün oluşmaması, otokratik lider anlayışıyla yönetilmesi, etkin iletişim kanallarının kullanılamaması, takım çalışmalarına yer verilmemesi, çatışma sebeplerinin göz ardı edilmesi, insan odaklı topluluk kültürü yoksunluğu (Mercanlıoğlu, 2010:40).

Leymann, mobbing sürecinde 5 aşama belirlemiştir (Kırel, 2008:11 içinde Davenport, Schwartz, Eliot, 2003:20).

Birinci aşama: Bir anlaşmazlık, sıkıntılı bir olay yaşanır, henüz mobbing davranışı yoktur ama tepkiler tacize dönüşme potansiyelini taşır.

İkinci aşama: Psikolojik saldırılar ve saldırgan davranışlar sergilenmeye başlar.

Üçüncü aşama: Yönetim, psikolojik tacize ortak olur.

Dördüncü aşama: Mağdur, sistemli ve yıpratıcı davranışlara olumsuz tepkiler vermeye başlayınca, zor insan veya akıl hastası olarak damgalanır. Yönetimin yanlış tutumu bu negatif döngüyü hızlandırır. Sonuçta, işten kovulma veya zorunlu istifa söz konusudur (Kırel, 2008:11 içinde Davenport, Schwartz, Eliot, 2003:20).

1. Hukuksal Açıdan Mobbing

Hukuk, çokluk olarak Türk Dil Kurumumuzun Arapça kökenli olarak dilimize geçmiş bir kelimedir (https://sozluk.gov.tr/).

Ülkemizin şu anda geçerli olan kurallar sistemi kanunlarımıza dayanmaktadır. Türk Hukuk sisteminde, Normlar hiyerarşisi dediğimiz benimde okumuş olduğum şekillerdeki Hukuk Fakülteleri 1.Sınıf öğrencilerinin Hukuka giriş adlı dersleri içerisinde görmüş olduğumuz Hukuk’un uygulanması bakımında öncelikle Türkiye Cumhuriyeti Anayasamız ardından tüm Kanun kitaplarımız ve yönetmeliklerimize göre hareket ederiz. Kanunların içerisinde bu kuralların içerisinde Kanunlara dayanan sistemler içerisinde de ilkelerimiz bulunmaktadır. Hukukçular hukuksal ilkeler ile hukuku uygularlar (Kuluçlu, 2008:3-4).

İlkelerin hepsi önemlidir. Fakat bazı ilkeler çok daha fazla ön plana çıkmaktadır. Bu ilkeler bağlamında en önemli ilke olan Kanunilik ilkesi bağlamında Hukuk Kanunlara bağlı olarak hareket edilmesi gerekmektedir.

Hukuksal açıdan mobbing kavramının toplumsal psikolojik etkilerine bakıldığı süreçler içerisinde yıpranmalar oluştuğunu kavramsal tanım yaptığım sırada söylemiştim. Mobbing kelimesi dışlama, İş yerinde psikolojik taciz gibi anlamları içermekteydi.

Hukuki tanımları da kavramsal olarak mobbingi tanımlarken ortaya koymaktaydık. Bu sebeplerle mobbing kelimesinin hukuki bakışa tabi ki de etkisi bulunmaktadır.

Türk Hukuk’u içerisinde mobbing kavramına baktığımız süreçlerde de mesleki olarak mobbinge gerçekten de insanların çalışma ortamları içerisinde mobbinge uğrayan ve içerisinde hareket eden birtakım kişilerin olduğu günümüz dünyası içerisinde maalesef ortaya çıkmaktadır.

1. Borçlar Hukuku Bağlamında

Türk Hukuk sisteminde, Normlar hiyerarşisi dediğimiz benimde okumuş olduğum şekillerdeki Hukuk Fakülteleri 1.Sınıf öğrencilerinin Hukuka giriş adlı dersleri içerisinde görmüş olduğumuz Hukuk’un uygulanması bakımında öncelikle Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ardından tüm Kanun kitaplarımız ve yönetmeliklerimiz vardır. Kanunların içerisinde Türk Borçlar Kanunu içerisindeki kuralları içerir (Kuluçlu, 2008:3-4).

Bu kuralların içerisinde de Türk Borçlar Kanunu kitabımız vardır. Ülkemizin şu anda geçerli olan kurallar sistemi kanunlarımıza dayanmaktadır. Kanunlara dayanan sistemler içerisinde de ilkelerimiz bulunmaktadır.

Türk Borçlar Hukuku Bağlamında da Hukuki sorunlar için çözüm yöntemleri bağlamında bakacak olursak şöyledir ki,

Öncelikle bir Avukat eşliğinde dava açılması hukuki yarar açısından daha doğru olacaktır. Fakat, borçlu taraf ve alacaklı taraf olarak takibini yapmasında tabi ki de bir engel bulunmamaktadır. Fakat, Avukat eşliğinde bir davanın yürütülmesi hak kayıplarının önüne geçilmesinde ve diğer davaların süreçleri yıllar almasından ötürü takip edilmesi gereken ve hukuki şekillerde müdahalelerde bulunması gereken durumlarda Hukuki bilgi donanımı olarak davalar öncesinde işçi ve işveren tarafların görüşmeler yaparak davalarını bir Avukat Meslektaş’a vekaleten noterden vekalet çıkartmak suretiyle yapması daha doğru ve mantıklı olacaktır.

6.2. Ceza Hukuku Bağlamında

Ceza Hukuku sistemimiz iki şekilde ortaya çıkar. Öncelikle Soruşturma aşaması ve Kovuşturma Aşaması dediğimiz ve sonrasında da Üst Mahkeme aşamaları olan Bölge Adliye Mahkemeleri ve Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi ve Uluslararası Mahkemeler olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi aşamaları açısından Hiyerarşik bir yapıda ilerlenerek Yargıçların karar verme süreçleri oluşur.

Türk Ceza Hukuku bağlamında mobbingin, psikolojik terimlerle ifade edilmesi gereken durumlar içerisinde Ceza Hukuku bakımından eşlenirse saldırı kelimesinden ortaya çıkarak hareket edilirse mobbing uygulayan kişi yani saldırganın fail,  mobbingin hedef aldığı kişinin yani kurbanın Ceza Hukuku bağlamında mağdur, mobbing fiilini izleyenlerin yani izleyicilerin ise Ceza Muhakemesi Kanununda tanık olarak düşünmekle beraber uygulamada da zaten bu tarz ceza kavramlarının sıkça kullanmakta olduğumuz görülmektedir(Bilge, 2016:1252)

Ceza Hukuku Bakımından mobbing için iki taraf olduğunu görmekteyiz. Bir saldıran taraf olarak yani mobbingi yapan kişi yani saldırgan kişi olarak hareket eden kişi aslında suç işleyen kişi anlamına da gelmektedir yani mobbing yapan kişidir.

Mobbinge uğrayan kişi de aslında Ceza Hukuku bağlamında mağdur diye ifade ettiğimiz kişi olarak görülebilir(Bilge, 2016:1252)

Hukuki çözüm yolları açısından olaylara aşina olarak bakarsak;

Ceza Hukuku bakımından mobbing yapan kişi ile mobbinge uğrayan kişi arasında çeşitli şekillerde ortaya çıkan durumlar içerisinde yani saldırgan ve mağdur kişiler arasında ortaya çıkan yollar öncelikle Kanunlarımız içerisinde açıklanmış olup Türk Ceza Kanunumuz içerisinde ilgili kaidelere bakılarak şöyle söylenebilir;

Alternatif çözüm yolları açısından uzlaştırma dediğimiz yöntem ile bazı suçlar kapsamında kişileri bir uzlaştırmacı tarafından aranarak onların anlaşması sağlanabiliyor.

Soruşturma aşaması: Eğer mobbinge uğramış mağdur taraf var ise öncelikle Karakol, Adalet Sarayındaki Türkiye Cumhuriyeti Başsavcılığınca ilgili Savcıya mobbing mağduru  başvurarak bir şikayetçi olduğuna dair ifade tutanağı olarak geçen belge içerisine yaşamış olduğu olaylarla ilgili olarak ya da  bir Avukat tarafından bir ceza dilekçesi bağlamında kendisini ifade eder biçimde açık, net, sahih olarak olayları var ise delilleriyle birlikte Polis Karakoluna ya da Savcılığa, Ulusal Yargı Ağı Projesi kısaca Uyap olarak Adalet sistemimiz içerisinde yer alan programa resmi kayıt devlet memurlarınca yapılarak soruşturma numarası Cumhuriyet Savcılığınca bir kayıt numara verilerek işlem resmileştirilir. Sonrasında ise Türkiye Cumhuriyeti Sulh Ceza Hakimlerince iki taraf Savunma Avukatları da hazır bulunarak bir karar verilir. Bu kararlar serbest bırakma ya da tutuklama ya da adli kontrol kararları olarak verilir. Mobbing mağduru kişi kendini bu süreçlerde davaya katılması önemlidir zira katılma beyanı Mahkeme içerisinde verilir yanında Avukatı davayı takip etme yetkisi vererek bu davalara Avukatı da katılır. En sonunda iki taraf hakkında da bir Türkiye Cumhuriyeti Başsavcılığı adına Cumhuriyet Savcısı bir iddianame düzenler.

Kovuşturma Aşaması: Türkiye Cumhuriyeti Başsavcılığı yetkisiyle Cumhuriyet Savcısı’nın iddianame dediğimiz belgenin düzenlenmesinden sonra Türk Mahkemeleri tarafından kabul edilmesi halinde Ceza Dosyası dava süreçlerinin başladığı evredir. Bu evreler açısından bakıldığında Türk Mahkemeleri Asliye ve Ağır Ceza Mahkemeleri olarak ve Çocuk Mahkemeleri gibi diğer Mahkemelerde görev alır. Taraflarında Avukatları hazır bulunarak dava süreçleri devam eder ve sonunda Türk Yargıcı olayları değerlendirerek Bir Gerekçeli Karar verir. Sonrasında da Üst Mahkemelere itiraz yolları bulunduğu için Kesinleşme Şerhi dediğimiz şekilde bir Beraat kararı ya da Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı ya da Mahkûmiyet Kararı Sonrasında da infaz süreçleri dediğimiz Ceza almasına yönelik karar verilerek ilgili Cezaevinde almış olduğu ceza kadar müddetname düzenlenir ve Ceza İnfaz Kurumu içerindeki kurallar içerisinde uygulanır.

Yani, Ceza Hukuku bağlamında mobbing içerisindeki hukuki yol ve yöntemler devletin elinde olduğu için kimse Mahkemeler haricinde ceza veremez. Başka şekillerde ceza verilmesi bizim hukukumuzda bulunmamaktadır. O yüzden Ceza Hukuku bağlamında sadece mağduriyet yaşamış kişiler başvurarak Kamu Hukuku Adına cezai işlemlere Türk Mahkemeleri karar verebilir. O yüzden Bu süreçlerde Türk Mahkemeleri ve Türkiye Cumhuriyeti Başsavcılığı yani Türkiye Cumhuriyeti Adliyelerinde görülen işlemler neticesinde ortaya çözüm yolları ortaya çıkmaktadır. Yani Yargıçların ve Savcıların ve Avukatların ve yargılamadaki etkisiyle Yargıç objektif, tarafsız bir şekilde karar vermesi Türkiye Cumhuriyeti Anayasamız, Türk Ceza Kanunumuz, Ceza Muhakemesi Kanunumuz ve ilgili diğer Kanunlarımız neticesinde hareket edilerek Gerekçeli Karar verilmesi gerekmektedir.

6.3. İş Hukuku Bağlamında

Türk İş Hukuku Bağlamında da olaylara baktığımız süreçler içerisinde hukuki yolları ve çözüm yöntemlerine bakacağız.

Öncelikle ilk olarak hukuki yöntem bağlamında işçi veya işveren tarafın alternatif çözüm yöntemleri olarak arabulucuya başvurma işlemleri bağlamında işçi ve işveren tarafın bir arabulucu tarafından anlaşması olanak dahilindeyse arabulucu toplantısı düzenlenerek anlaşabilirler.

Eğer arabulucu ile işçi ve işveren arasında anlaşamazlarsa İş Mahkemelerinde bir Avukat eşliğinde dava açılması hukuki yarar açısından daha doğru olacaktır. Fakat, İşçi taraf ile işveren tarafın da davasını kendisi açarak takibini yapmasında tabi ki de bir engel bulunmamaktadır. Fakat, Avukat eşliğinde bir davanın yürütülmesi hak kayıplarının önüne geçilmesinde ve diğer davaların süreçleri yıllar almasından ötürü takip edilmesi gereken ve hukuki şekillerde müdahalelerde bulunması gereken durumlarda Hukuki bilgi donanımı olarak davalar öncesinde işçi ve işveren tarafların görüşmeler yaparak davalarını bir Avukat Meslektaş’a vekaleten noterden vekalet çıkartmak suretiyle yapması daha doğru ve mantıklı olacaktır.

Hukuki çözüm ve yöntemler olarak bir diğer durum ise Alo 170 hattı vardır. Hattın amacı yurttaşlara bilgi verilmesi olarak kurulmuştur. (https://www.alo170.gov.tr/).

1. Sonuç

Öncelikle Küresel salgın olarak tarif edebileceğimiz şeklindeki hareketlerin içerisinde birtakım durumlara bakıldığında gerçekten de çok eski tarihlerden günümüze gelecek şekillerde birçok durumlar karşımıza çıkmaktadır.  

Sağlık sektörü açısından olaylara bakıldığında birtakım pandemi sonrası ekonomik durumlar içerisinde pandeminin nasıl bir şekilde etkilerinin olduğu ortaya çıkmaktadır.

Bu etkilerinin başında ise ekonomik olarak etkilenen dünyada sağlık sektörlerinin başında yer alması ile birlikte aslında bizim olaylarımız içerisinde durumlara bakıldığında sektörel bazda da sonuçların ortaya çıkması durumunda da aslında amaçsal bir şekliyle ortaya konan diğer durumlar gibi sağlık sektörünün ne kadar önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Tabiri caizse bu durumların oluşmasındaki en büyük etkenlerin başında gelmektedir.

Hukuksal açıdan olaylara yaklaşımımıza da ayrıca ele aldığımız olaylara bakış açımızın oluşmasında da birçok etken karşımıza çıkmaktadır.

En önemli etken olarak görebildiğimiz şekliyle hukuksal açılardan da bir takım durumların oluşmasında aslında en önemli durumlar içerisinde bakıldığında bu etkilerin içerisinde net söylemler olarak yapılması gereken durumların olduğu aşikardır.

Hukuki olarak pandemi sonrası etkilenmemesi mümkün olmayan durumlar içerisinde olaylara bakıldığında birtakım kavramların da oluştuğunu görmekteyiz.

Bu kavramlara değinmeden geçmenin de tabiri caizse oluşmasının önlenmesi içerisinde olması sebebiyle birtakım problemler olması sebebiyle günümüz koşulları içerisinde hareket edilmiş olması gerekmektedir.

Mobbing kavramını tanımlamaya çalışarak yeni bir kavram olduğunu hatırlatmak isterim. Günümüz dünyası açısından mobbing kavramı dışlama, kötü hareketlerde bulunma, iş yerinde psikolojik taciz olarak literatürde geçmektedir. Mobbing gözlemcilerle ortaya çıkan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Mobbing kelimesi aslında kuşların yuvalarında birtakım kuşların hareketlerine bakılarak ortaya çıkmaktadır. Aynı kuş yuvasındaki kuşların içlerinden hangi sebeplerle olduğunu açıklamış olduğum bir kuşa karşı yuvadan dışlamaları hatta boğarak öldürmelere kadar varan bir gözlem ile ortaya çıkan kavram 1980’li yıllardan itibaren hayatımıza girmektedir.

Çalışmamızın başından itibaren mobbing kavramını açıklamaya amaçlarının ne olduğunu ortaya koymaya ve hangi saiklerle hareket edilerek mobbing kavramının günümüzde iş yerlerinde nasıl hukuki problemlere yol açtığına ve bu hukuki problemlerin çözüm yollarının başlıklar halinde incelenerek ortaya çıkan amaç ve yöntemlerin incelenmesi hususunda çalışmamız bağlamında ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Mesleki deneyimim altında aslında iş yerlerinde de karşılaşmış olduğum durumlar neticesi maalesef çok ağır şekillerde kötü hareketler yapan kişiler toplumda gerçekten var olmaktadır.

Mobbinge uğrayan mağdurların işlerini kaybetme noktasına hatta intihar girişimlerine varacak şekilde psikolojik şekilde etkilendiklerini bilmekteyim.

Bence de mobbing sonucunda kötü şekillerde dışlanarak insanların neredeyse ölmesine kadar giden yollara maruz bırakılarak hareketler yapılmasına gerçekten karşı olduğumu söylemek isterim.

Mobbing yapan insanların karakterlerinin zaten psikolojik olarakta iyi olmadığını görmekteyiz. Çünkü, yapılan bilimsel araştırmaların neticesinde de nevrotik, ikiyüzlü, içinde ne kadar kötülük var ise bu karakterdeki insanların mobbinge maruz bırakmalarını insani vicdanı olan bir hukukçu olarak kabul edememekteyim. Zira, toplum içerisinde de gözlemlemiş olduğum kadarıyla mobbing kötü karakterli yapıdaki insanların yapmış olduğu eylemler neticesinde gerçekleşmektedir.

Bu saptamaların içerisinde durumların ana teması aslında ekonomik olarak ta etkilenen ülkelerin aslında etkilenmesi sonucunda bu durumların içerisinde olması sebebiyle

Toplumsal ve Bireysel sağlımızın korunması açısından kesinlikle bu tarz kötü hareketlerin yapılmaması yapılması haricinde insanlara karşı insan hakları savunucuları olan biz Avukatların da bu tarz eylemlere karşı durarak insan hakları ihlallerine karşı savunmalarımızı yapmamız ve gereken mobbing mağdurlarına yardımcı olmamız gerekmektedir. Çünkü, mobbing konusu günümüzde artık çok derin acılara neden olmaktadır neredeyse intiharlara kadar uzanan insan haklarının temel hakkı olan yaşam hakkının ihlali anlamına kadar gelen eylemlerin bütünü olarak görmekteyim.

KAYNAKÇALAR

Alo 170 (https://www.alo170.gov.tr/).

Bilge, S. (2016). Mobbing Terimi ve Türk Hukuk Düzeninde İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi(65), 1245-1290

Ceza Muhakemesi Kanunu (www.mevzuat.gov.tr)

Hacımustafaoğlu, M. (2018) Enfeksiyon Hastalıkları Pratiğinde Salgın Tanımlanması. Çocuk Enfeksiyon Dergisi, 12(4), 172-173.

Kuluçlu, E. (2008). Türk Hukuk Sisteminde Normlar Hiyerarşisi ve Sayıştay Denetimine Etkileri. Sayıştay Dergisi, (71), 3-22.

Mercanlıoğlu, Ç.(2010). Çalışma Hayatında Psikolojik Tacizin (Mobbing) Nedenleri, Sonuçları ve Türkiye’deki Hukuksal Gelişimi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 37-46.

Mimaroğlu, H., & Özgen, H. (2008). Örgütlerde Güncel Bir Sorun: “Mobbing”. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(15), 201-226.

Tunalı, Ç. B. (2020). COVID-19 Pandemisinin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi.

Türk Borçlar Kanunu (www.mevzuat.gov.tr)

Türk Ceza Kanunu (www.mevzuat.gov.tr)

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (www.mevzuat.gov.tr.)

Türk Dil Kurumu, (https://sozluk.gov.tr/)

Türk İş Kanunu (www.mevzuat.gov.tr)